Siyonizme Karşı Ortak Kurtuluş: Yahudi Sosyalist Gelenekte Filistin Dayanışması

Giriş

Biz Yahudi halkı adına değil, Yahudi halkının içinden konuşuyoruz.
Bizim kuşağımız, Matzpen’in miras aldığı gelenekten biliyor:
Siyonizm, Yahudiliğin kurtuluşu değil, Filistin’in sömürgeleştirilmesidir.

Filistin halkının özgürleşmesi, Yahudi halkının da zincirlerinden kurtuluşunun ön koşuludur.
Bu makale, Matzpen, Khamsin ve çağdaş Yahudi sosyalist hareketlerin (özellikle Jewish Voice for Peace) metinlerinden hareketle, anti-Siyonist sosyalist geleneği teorik ve tarihsel düzeyde incelemeyi hedeflemektedir.

1. Matzpen’in Doğuşu: İsrail İçinden Devrimci Kopuş

1962’de kurulan Matzpen (İsrail Sosyalist Örgütü), Siyonist solun içinden koparak şu temel tezi ortaya koydu:

“Bir halk başka bir halkı ezerek özgürleşemez.”
(Akiva Orr & Moshe Machover, Against the Zionist Left, 1970)

Matzpen’e göre İsrail toplumu, Avrupa tipi bir “ulusal kurtuluş” değil, yerleşimci-sömürgeci bir projenin ürünüdür.
Filistinlilerin yerinden edilmesi, toprağın özel mülkiyet rejimi altına alınması ve militarize sınır politikaları, kapitalist üretim ilişkileriyle birleşerek ırksallaşmış bir sınıf yapısı yaratmıştır.

New Left Review’de yayımlanan Matzpen bildirilerinde şöyle denir:

“Israel is financed by imperialism without being exploited by it.”
(İsrail emperyalizm tarafından finanse edilir, ama klasik anlamda sömürülmez.

Bu tespit, İsrail’in bölgedeki özel statüsünü açıklar:
İsrail, Batı kapitalizminin jeopolitik taşeronu, aynı zamanda yerel sermaye birikimi merkezidir.
Yani klasik koloni değil, “yerleşimci sömürge”dir.

2. Teorik Zemin: Yerleşimci-Sömürgecilik ve Sınıf Analizi

Matzpen’in “The Class Nature of Israeli Society” başlıklı metni, İsrail’deki sınıf yapısını iki temel düzlemde çözümler:

1. Dikey sömürü: Yahudi burjuvazinin, Filistinli işçiyi dışlayarak ücret farkı ve hukuksal ayrım yaratması.

2. Yatay eşitsizlik: Emperyal merkezle kurulan organik bağ üzerinden, İsrail ekonomisinin çevre ekonomiler üzerindeki tahakkümü.

Bu, Marksist literatürde yerleşimci-kolonial kapitalizm olarak adlandırılır.
Yani artı-değerin ulusal değil etno-sınıfsal sınırlar üzerinden birikmesi.

Machover bu yapıyı şöyle özetler:

“Siyonist proje, emek birliğini imkânsız kılar. Yahudi işçi, Filistinli işçiyi dışladığı sürece kendi zincirlerini güçlendirir.”
(Machover, Israelis and Palestinians: Conflict and Resolution, 2006)

Bugün bu durum, İsrail’in neoliberal dönüşümünde daha da derinleşmiştir:
sendikal bölünmeler, taşeronlaşma, “güvenlik ekonomisi”nin yükselişi ve teknoloji-askeri kompleksinin emek üzerindeki tahakkümü, Matzpen’in yarım yüzyıl önce işaret ettiği yapının sürekliliğini kanıtlıyor.

3. Khamsin Dergisi: Bölgesel Devrimci Perspektif

1978–1987 arasında Londra’da yayımlanan Khamsin: Journal of Revolutionary Socialists of the Middle East, Matzpen çizgisini genişleterek Arap dünyasının otoriter burjuva rejimlerini de eleştirdi.

Dergi, Filistin Kurtuluş Örgütü içindeki sınıf çelişkilerini tartışarak şu soruyu sordu:

“Filistin devrimi, hangi sınıfın devrimidir?”

Yanıt açıktı:
Filistin davası yalnızca anti-emperyalist değil, anti-kapitalist bir mücadeledir.
Aksi hâlde, bağımsız bir Filistin devleti, hızla yerel burjuvazinin ve dış sermayenin kontrolüne girecektir.

Khamsin yazarları, bölge devrimini “sınırları aşan bir emekçi enternasyonalizmi” olarak tanımladı. Bu, Troçkist “sürekli devrim” tezinin Ortadoğu bağlamındaki somut uygulamasıydı.

4. Günümüz: Jewish Voice for Peace ve Diaspora Anti-Siyonizmi

Bugün anti-Siyonist Yahudi geleneği, özellikle ABD merkezli Jewish Voice for Peace (JVP) tarafından sürdürülüyor.

JVP’nin Approach to Zionism belgesinde şu ifadeler yer alır:

“We unequivocally oppose Zionism because it is counter to justice, equality, and freedom.”
(Biz Siyonizm’e kesin olarak karşıyız; çünkü o adalet, eşitlik ve özgürlük ideallerine aykırıdır.)

JVP, İsrail’in “Yahudi ulusal güvenliği” adına yürüttüğü savaş politikasını reddederek,
Yahudi güvenliği ile Filistin özgürlüğünün çelişmediğini, tam tersine birbirine bağlı olduğunu savunur.

2024–2025 döneminde JVP ve IfNotNow gibi örgütler ABD Kongresi önünde kitlesel ateşkes eylemleri düzenledi; “Not In Our Name” sloganı, artık küresel bir anti-Siyonist çağrı haline geldi.
Bu örgütlerin çizgisi, Matzpen’in yarım yüzyıl önce kurduğu teorik hattı güncel dile tercüme eder.

5. Güncel Somut Veriler: İsrail Emek Hareketi ve İç Muhalefet

Bugün İsrail’de Standing Together (Omdim Beyahad) gibi örgütlenmeler, Matzpen’in “Yahudi-Arap işçi birliği” tezini pratikte yeniden inşa ediyor.
2023–2025 arasında bu hareket:

• Hem Yahudi hem Arap üyelerin birlikte katıldığı ateşkes yürüyüşleri düzenledi,
• “Equal Security for All” kampanyasıyla, güvenlik söylemini militarizmden yurttaşlık eşitliğine kaydırdı,
• İşçi sendikalarıyla birlikte savaş karşıtı bildiriler yayımladı.

Bu örnekler, teorinin “soyut idealizm” değil, sahada filizlenen bir hareket olduğunu gösteriyor.

6. Teorik ve Politik Sonuçlar

1. Siyonizm bir “Yahudi sorunu” değil, kapitalist bir sömürgeciliktir.
   Yahudi kimliği üzerinden yeniden üretildiği için etik bir ikilemi de beraberinde getirir.

2. İsrail’deki sınıf yapısı, ulusal ayrıcalık sistemine gömülüdür.
   Dolayısıyla devrimci mücadele, sadece Filistinlilerin değil, Yahudi emekçilerin de çıkarınadır.

3. Uluslararası Yahudi dayanışması, Siyonizme karşı bir “Yahudi iç muhalefet geleneği” oluşturur.
   Bu gelenek, Spinoza’dan Hannah Arendt’e, Matzpen’den JVP’ye kadar süregelen bir hattır.

4. Çözüm: Eşit Yurttaşlık + Sosyalist Demokrasi.
   Tek gerçek alternatif, iki halkın da egemenlik iddiasını aşan, sınıfsız, ayrımcılıksız bir düzenin kurulmasıdır.

7. Asgari Program

• Derhâl ateşkes ve ablukaların kaldırılması
• Geri dönüş hakkı ve mülksüzleştirilenlerin tazmini
• Ayrımcı yasaların kaldırılması
• Filistinli ve Yahudi işçilerin sendikal birliği
• Silah ve savaş sanayii üzerindeki özel mülkiyetin kamulaştırılması
• Orta Doğu Sosyalist Federasyonu yönünde bölgesel bir strateji

Sonuç

Matzpen’in dediği gibi:

“Filistin’in kurtuluşu, İsrail halkının da kurtuluşudur.”
(Matzpen Manifestosu, 1972)

Bugün bu sözü güncellemek gerekiyor:
Yahudi halkının gerçek güvenliği, Filistin’in özgürlüğüyle mümkündür.
Siyonizm’in duvarları yıkıldığında, yalnız Filistin değil, Yahudiliğin insanlık onuru da özgürleşecektir.

Yaşasın halkların kardeşliği!
Yaşasın sosyalist Filistin!

Bu yazının hazırlanmasında katkı sunan, Yahudi halkının özgürlük sesini dünyaya duyuran tüm Yahudi yoldaşlarımıza en devrimci duygularımızla teşekkür ediyor; yürüdüğümüz yolu aydınlatan Matzpen mirasına saygılarımızı sunuyoruz.

Kaynakça

• Akiva Orr & Moshe Machover, Against the Zionist Left (Matzpen, 1970).
• Haim Hanegbi, Moshe Machover & Akiva Orr, The Class Nature of Israeli Society, New Left Review, 1971.
• Khamsin: Journal of Revolutionary Socialists of the Middle East (1978–1987).
• Moshe Machover, Israelis and Palestinians: Conflict and Resolution (2006).
• Tikva Honig-Parnass, False Prophets of Peace: Liberal Zionism and the Struggle for Palestine (2011).
• Jewish Voice for Peace, JVP’s Approach to Zionism (2020).
• Monthly Review, Zionism, Imperialism and Socialism (2021).
• B’Tselem & Breaking the Silence raporları (2023–2025).
• Standing Together, Equal Security for All kampanyası, Tel Aviv (2024).

Bu yazılar ücretsiz ama emek istiyor. Bir kahveyle destek olabilirsiniz.