Demokrasi İllüzyonu
Demokrasinin Maskesi: Sermayenin Tiyatrosu Bir perde açılıyor. Koca bir sahne. Işıklar halkın üzerine tutulmuş; “Egemenlik milletindir” deniliyor. Elimize bir oy pusulası tutuşturuluyor, sanki kaderimize hükmediyormuşuz gibi. Oysa bu yalnızca bir oyunun parçası. Demokrasinin adıyla oynanan bu tiyatroda, gerçek egemenlik sandığa hapsedilmiş bir yanılsamadır. Sokaklarda elleri nasırlı işçiler, tarlalarda sırtı yanmış köylüler, kalemiyle geçinmeye çalışan emekçiler var. Ama onların sesi, seçim meydanlarında duyulmuyor. Çünkü orada yalnızca para…
Korkuya Gülümsemek
İnsan, evrendeki en kırılgan varlıklardan biridir. Bir felaket karşısında sarsılır, ölüm karşısında titrer, acı karşısında kıvranır. Ama yine de güler. Bazen kendine, bazen başkasına, çoğu zaman ise dünyaya güler. Çünkü insan, ruhundaki en karanlık çukurları kahkahayla kapatır. Birinin tökezleyip yere düşmesini izlerken yükselen kahkaha, aslında bir savunma refleksidir. Bedenin toprağa çarpan sesi, bize ölümün, yaralanmanın ya da düşkünlüğün hatırasını fısıldar. Ama bu hatıra bize ait değildir; biz ayaktayızdır. Güvendeyiz. Bu yüzden acı, ba…
Adaletin Ontolojisi Olarak Cehennem
Giriş Adalet, insanlık tarihinin en kadim ve evrensel taleplerinden biridir. İnsan toplumlarının ahlaki ve hukuki sistemlerinin merkezinde yer alan bu kavram, sadece bireyler arası ilişkileri düzenlemekle kalmaz, aynı zamanda insanın kozmosa ve Tanrı’ya yönelik beklentilerinde de temel bir rol oynar. Ancak beşerî düzlemde adaletin sürekli olarak ertelenmesi, çarpıtılması ya da tamamen yok sayılması, bu kavramı metafizik bir zemine taşımayı zorunlu kılar. Bu makale, cehennemi yalnızca bir cezalandırma yeri değil, adaletin ontolojik temsili ol…
Benim Bedenim, Benim Hikayem
Kadın bedeni… Yüzyıllardır vitrine konmuş bir mal gibi bakıldı ona. Üzerine anlamlar yüklendi, şekillendirildi, denetlendi, tartıldı, biçildi. Ne giyeceğine, nasıl oturacağına, nasıl susacağına kadar her şey yazılı olmayan bir yasa gibi dayatıldı. Bu bedenin kime ait olduğu sorusu ise hiç sorulmadı. İşte tam da bu noktada Frida Kahlo çıkıyor karşımıza. Kırık bir bedenle, parça parça olmuş bir ruhla ama dimdik duran bir iradeyle. O, kendi acısını saklamadı. Bedenini gizlemedi. Tersine, her kırığını, her sancısını, her kanamasını tuvaline aktard…
Kendinden Doğan Zincir
Kadın… Yüzyıllardır kendi küllerinden doğarken, o küllerin altına başka kadınları gömmeye mecbur bırakılmıştır. Annelik, ona verilmiş kutsal bir payeymiş gibi sunuldu; oysa çoğu zaman bu paye, görünmeyen bir zincirdi bileğinde. Kadın, erkek egemen düzenin inşa ettiği evin içinde, duvar olmuş bir bedendir artık. Bir anne… Elinden tutulmamışken kendi annesi tarafından, yine de ilk tuttuğu el olur kendi çocuğunun. Ama bu el, kızına şefkati taşırken oğluna özgürlüğü sunar. Oğlunu övünerek "adam gibi adam" diye büyütürken, kızına “biraz…
Sevgilim Senin İyiliğin İçin
Kadının ne giymesi gerektiğine dair fikir beyan etmekten kendini alamayan erkeklerin sesi, çoğu zaman sevgi, kaygı ve koruma kılığına bürünür. “Biz sadece onun iyiliğini istiyoruz,” derler. “Biz erkekleri tanıyoruz, böyle giyinirse başına kötü bir şey gelir.” Söylenişi yumuşaktır belki, ama taşıdığı anlam ağırdır: Kadın hâlâ kendi bedeninin, kendi güvenliğinin ve kendi kararlarının öznesi değilmiş gibi konuşulur. Bu söylem, kadının bilgi ve deneyim birikimini görmezden gelen, onun yaşadıklarını yok sayan bir üstten bakışın tezahürüdür. Ve e…
Ölüm Sınıfsaldır
“Aynı gökyüzü altında, bambaşka hayatlar yaşanır.” Güler Sabancı sabah uyanır. Güneşi filtreleyen perdelerin ardında yeni bir gün başlar. Şoförü çoktan kapıda, toplantı ajandası doludur. O, Türkiye’nin en güçlü kadınlarından biridir. Kadındır ama güvendedir; çünkü serveti, soyadı ve konumu ona görünmez bir zırh sunar. Cam tavanlar onun için çoktan delinmiştir. Ataerkil düzen, onun karşısında baş eğmiştir. Oysa aynı saatlerde, İstanbul’un arka mahallelerinden birinde, bir tekstil işçisi kadın sabah ezanıyla birlikte uyanmıştır. Çocuğunu alelace…
Cehalet Tercihtir
Bazıları gözlerini kapatır. Duymamayı, görmemeyi, bilmemeyi seçer. Çünkü bilirler: Bir kez açıldı mı o gözler, bir daha hiçbir şey eskisi gibi kalmaz. Kalp ağırlaşır, omuzlar çöker. Bilgi, yalnızca bir ışık değil; yakıcı bir ateştir. Yanmazsan, bilemezsin. Bilirsen, artık huzurdan söz edemezsin. İnsan, öğrendiği an değişir. Ve bazen bu değişim, insan için yıkımdır. Hakikate yaklaştıkça dünya daralır, nefes zorlaşır. Bir çocuk açlıktan ölürken tok kalamazsın. Lüks bir sofrada yemek yerken, boğazında Afrika'nın kurak topraklarının tadı kalır…
Ax! Welate Min: Türkiye’de Ulus-Devletin Kıyısında Kimlik, Hafıza ve Sessizlik
Giriş Bir gün aynaya baktığınızda kendinizi göremediğinizi düşünün. Sesiniz yankılanmaz, adınız unutulur, iziniz silinir. Siz hâlâ oradasınızdır ama dünya sizi terk etmiştir. Modern Türkiye’de kimliğini devletin çizdiği kalıplara sığdıramayan milyonlarca insan, işte böyle bir görünmezlik içinde yaşar. Bu, fiziksel değil; sembolik, kültürel ve siyasal bir yokluktur. Tıpkı Altıncı His filminde Dr. Crowe’un yaşadığı gibi: Hayattadır ama ölü muamelesi görür. Bu yazı, Türkiye’de ulus-devletin inşa ettiği “makbul vatandaş” çerçevesine sığmayan grup…
Kendi Ülkesini İşgal Eden Ordu
Türkiye’nin modern tarihi, sık sık askeri müdahalelerle kesintiye uğrayan, halk iradesinin cuntalar eliyle bastırıldığı bir mücadeleler tarihidir. Bu darbeler, yalnızca siyasi iktidarı değil, toplumsal yapının en derin katmanlarını da hedef almış; halkın örgütlenmesini, emeğin haklarını, düşünce ve ifade özgürlüğünü ezerek sermayenin önünü açmıştır. Bu yazıda, Türkiye'deki darbeler tarihine sosyalist bir perspektiften yaklaşacak, özellikle 12 Eylül 1980 darbesini merkeze alarak bu süreci ele alacağız. Zira bu darbe, yalnızca bir hükümeti d…
Dertli Olmak: İnsanlığın Sessiz Bedeli
“İnsan olmak bir niteliktir. Bu yüzden azalıp çoğalabilir. Kim daha fazla insansa, daha fazla dertlidir.” — Ali Şeriati Bazı sözler vardır, insana yalnızca bir fikir vermez; aynı zamanda bir yük de bırakır. Ali Şeriati’nin yukarıdaki sözü böyle bir yüktür. “İnsan olmak” gibi basit görünen bir eylemin, aslında sürekli yeniden kazanılan bir nitelik olduğunu fısıldar bize. Daha fazlası, bu niteliğin yalnızca erdem değil, bir bedel olduğunu da anlatır: Dert. Şeriati’ye göre insan olmak, doğuştan gelen bir ayrıcalık değil; çabayla, farkındalıkla, …
Anneler Günü
Bugün Anneler Günü. Çiçeklerin alındığı, sofraların kurulduğu, sarılmaların çoğaldığı o özel gün… Ama bazı annelerin bu günde ne çiçeği vardır, ne de sarılacak bir evladı. Bazı anneler için bu gün, bir yokluğun yıl dönümü gibidir. Sessiz, sarsıcı ve unutulmaya zorlanan… İşte bu yüzden, bugün yalnızca kutlama değil, bir vefa günüdür. Bugün, evlatlarını kaybeden ya da onlardan haber alamayan, yüreği eksik atmaya mahkûm edilmiş tüm annelere ses olma günüdür. Selam olsun Arjantin’in Plaza de Mayo Meydanı’ndaki beyaz başörtülü annelere… Onlar …
Kapitalizm herkese refah sağlayabilir mi?
Kapitalizmin herkes için refah üretebileceği iddiası, yalnızca yüzeydeki başarı hikâyelerine bakılarak yapılmakta, sistemin temel çelişkileri göz ardı edilmektedir. ABD, Almanya, İngiltere gibi ülkelerin yüksek yaşam standartları, sistemin “başarısı” olarak sunulurken; bu ülkelerin tarihsel ve güncel düzeyde başka toplumların kaynaklarına bağımlı oldukları gerçeği görmezden gelinir. Refahın küresel ölçekte yaygınlaştırılması, kapitalizmin eşitsizlik üreten doğası nedeniyle mümkün değildir. Bu durum, yalnızca ekonomik bir mesele değil; aynı zam…
İltifat, Özdeğer ve Kimlik: Övünmenin Nesnesi Ne Olmalı?
İnsan sosyal bir varlık. Doğduğumuz andan itibaren, başka insanların bakışları, yorumları, onayları veya dışlamalarıyla kim olduğumuzu öğreniyoruz. Ayna gibi bir toplumun karşısına geçip kendi benliğimizi şekillendiriyoruz. Peki, bu aynaya baktığımızda ne görüyoruz? Görmemiz gereken gerçekten biz miyiz, yoksa bize ait olmayan ama bize yapıştırılmış etiketler mi? Bugün birine "çok güzelsin" dediğimizde aslında neyi övüyoruz? Bu cümlede, kişinin kontrolü dışında gelişmiş bir fiziksel özelliği takdir ediyoruz. Ancak, aynı kişiye "…
Yaşamın Anlamı Üzerine: Camus, Heidegger ve Emeğin Trajik Zaferi
İnsan, anlam arayan bir varlıktır. Tarih boyunca filozoflar bu arayışın yönünü, niteliğini ve sonucunu sorgulamışlardır. 20. yüzyılın iki büyük düşünürü, Albert Camus ve Martin Heidegger, bu soruya birbirinden farklı ama çarpıcı yanıtlar verir. Camus, Sisifos Söyleni 'nde insanın anlamsızlıkla mücadelesini ve başkaldırısını işlerken, Heidegger Varlık ve Zaman ’da insanın ölüme doğru varlık olduğunu belirterek sahici yaşamın ölümle yüzleşmekten geçtiğini savunur. Bu yazı, bu iki yaklaşımı karşılaştırarak, emeğin trajik ama onurlu yerini tar…
İşsizlik
Kapitalist ekonomilerde işsizlik, çoğu zaman bireysel başarısızlık olarak sunulsa da, esasen sistemin yapısal bir sorunudur. Karl Marx’ın tanımıyla kapitalizmin doğasında var olan "yedek sanayi ordusu", sermayenin emek üzerindeki kontrolünü sürdürmek için işsizliği sürekli üretir. Türkiye özelinde bakıldığında, özellikle üniversite mezunları arasındaki işsizlik oranlarının her geçen yıl artması, kamuya girişte kullanılan KPSS gibi sınavların yapay bir rekabet yaratması ve özel sektörde asgari ücrete mahkûm edilen milyonlar, işsizliği…
-topaz-upscale-3.3x.jpg)
